Problemy stomatologiczne u pacjentów z otyłością

Spis treści:

1. Nadwaga i otyłość
2. Związek otyłości z próchnicą
3. Otyłość a stan zapalny w organizmie
4. Waga ciała a choroby przyzębia
5. Jak ważna jest dieta?

Biorąc pod uwagę etiologię, czyli przyczynę, pewne czynniki odpowiedzialne są zarówno za schorzenia jamy ustnej, jak i nadwagę czy otyłość, stąd prowadzone są badania, które mają na celu wykazanie powyższych zależności. Badania, z jakimi można się spotkać w literaturze specjalistycznej, traktujące o zależnościach pomiędzy otyłością a próchnicą zębową, nie wykazują jednak jednoznacznych powiązań, co nie zmienia faktu, że czynniki, takie jak nadwaga czy otyłość, mają wpływ na rozwój chorób jamy ustnej i przyzębia. Dzieje się tak za sprawą mediatorów tłuszczowych, wydzielanych przez komórki prozapalne, co zaburza prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego i powoduje zmianę odpowiedzi organizmu człowieka na dany antygen płytki nazębnej, blokując tym samym mechanizmy obronne organizmu. U osób ze znaczącą nadwagą lub nawet otyłością problemy ze stanem zapalnym dziąseł są efektem zaburzeń metabolicznych, działania czynników prozapalnych oraz nieodpowiedniej higieny jamy ustnej lub też złych nawyków w kontekście jej utrzymania. Częste spożywanie słodkich produktów oraz pokarmów o wysokim stopniu przetworzenia sprzyja rozwojowi nadwagi, szczególnie kiedy mowa o dzieciach i młodzieży. Nieodpowiednia higiena podczas prowadzenia takiego stylu spożywania ma kluczowe znaczenia w rozwoju chorób przyzębia, a co więcej, nadwaga sprzyja zwiększonemu wydzielaniu śliny wraz ze zmianą jej biologicznego składu, w związku z czym istnieje większe ryzyko powikłań u pacjentów z nadwagą, leczonych stomatologicznie. Bardzo dużą rolę odgrywa tutaj profilaktyka i leczenie oraz uczestnictwo lekarzy stomatologów w profilaktyce nadwagi i otyłości [1].

Nadwaga i otyłość 

Zarówno nadwaga, jak i otyłość stanowią problem globalny w kontekście zdrowia człowieka. Badania epidemiologiczne pokazują alarmujące wskaźniki, a wiek, w którym pojawia się nadmierna masa ciała, coraz wyraźniej się obniża. Skutki zdrowotne wczesnej nadwagi i otyłości wywołują długofalowe skutki zdrowotne, sprzyjając rozwojowi wielu schorzeń oraz obniżając znacząco jakość życia poprzez zmniejszoną wydolność organizmu [2]. Zgodnie z danymi WHO około 1,6 miliarda osób na świecie zmaga się z problemem otyłości, stanowiąc problem nie tylko w kontekście medycznym – skutkujący rosnącą liczbą zgonów – ale także w aspekcie ekonomicznym – skutkujący rosnącymi nakładami na opiekę medyczną [3].

Sama otyłość definiowana jest jako zwiększona masa tkanki tłuszczowej, która prowadzi do zaburzenia oraz upośledzenia funkcji organizmu i jego czynności. Zaburzenie to obejmuje wiele aspektów i odnosi się do wielu dziedzin życia, przyczyniając się tym samym do wzrostu liczby zgonów na świecie [2].

Związek otyłości z próchnicą 

Odpowiednie zbilansowanie diety oraz właściwe odżywianie to kluczowe elementy profilaktyki wielu chorób oraz profilaktyki nadwagi czy otyłości. Jest to także podstawa do zachowania jamy ustnej w stanie prawidłowym – zarówno zębów, jak i tkanek przyzębia.

Jak otyłość wpływa na problemy z zębami?, fot. panthermedia

Aby można było domniemywać o przyszłym rozwoju próchnicy, ważne jest zaistnienie kilku czynników będących jej przyczyną. Występowanie płytki nazębnej oraz duża ilość węglowodanów dostarczanych w diecie, naturalna podatność zęba oraz odpowiednio długi oddziaływanie tych czynników stanowić mogą przyczynę rozwoju próchnicy [1].

Otyłość a stan zapalny w organizmie 

Duża liczba naukowców zwraca także uwagę na zjawisko występowania stanu zapalnego ślinianek u osób otyłych. Co prawda stan zapalny ma charakter umiarkowany, jednak mediatory wydzielane przez komórki tłuszczowe podtrzymują zapalenie w śliniankach przyusznych. Efektem tego dochodzi do niedoczynności tych gruczołów odpowiedzialnych za wydzielanie śliny, doprowadzając do zmian zapalnych oraz modyfikując przebieg zapalenia. Zmiany o takim charakterze odbijają się na płytce nazębnej i równowadze biofilmu, a to jest prosta droga do powstania zmian próchnicowych.

Stany te nasilone są znacząco u osób z otyłością, gdyż mediatory prozapalne są na tyle silne, by zaburzyć prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, a wraz z tym mogą doprowadzić do zmian w odpowiedzi organizmu na antygeny, które pochodzą z płytki nazębnej. Co prawda związki pomiędzy otyłości a próchnicą są niejednoznaczne, gdyż nie do końca wiadomo, czy to otyłość sprzyja rozwojowi próchnicy, czy próchnica i stan jamy ustnej, poprzez wpływanie na proces żucia i diety (na bardziej papkowatą a zarazem bogatszą w węglowodany i tłuszcze nasycone), wpływa na rozwój nadwagi i otyłości. Badania wskazują jednak na wiele współzależności [1].

Waga ciała a choroby przyzębia 

Stany zapalne w jamie ustnej, szczególnie te związane z przyzębiem, stanowią znaczący czynnik sprzyjający rozwojowi insulinooporności u pacjentów, których waga znacznie przekracza wskaźnik BMI dla ich wzrostu, czyli u osób z otyłością. Hormon adiponektyna, produkowany przez komórki tłuszczowe, w odpowiednim stężeniu działa przeciwazaplnie i przeciwmiażdżycowo, jednak w osób otyłych, u których występują choroby przyzębia, jego aktywność maleje [1].

Jak ważna jest dieta? 

Jak już wspomniano, prawidłowa dieta działa profilaktycznie na wiele schorzeń i zaburzeń. Niedobory, jakie wynikają z prowadzenia nieprawidłowej diety, skutkują zmianami w składzie wydzielanej śliny. Eliminacja mleka oraz jego przetworów skutkuje niedoborem wapnia w kościach, co sprzyja remineralizacji szkliwa zębów. Witamina C w zbyt małym stężeniu jest odpowiedzialna za rozwój zapalenia przyzębia. Niedobór witaminy A jest przyczyną atrofii śluzówki lub kserostomii, a brak witamin z grupy B osłabia organizm w walce z patogenami i utrudnia procesy związane z gojeniem się ran. Dieta bogata w cukry powoduje także spadek pH śliny oraz ilości jej wydzielania, co nie pozwala ślinie w odpowiedni sposób oczyszczać zębów [1].

Jak widać zmiany, które związane są bezpośrednio z otyłością, mają również niewątpliwy związek z rozwojem chorób przyzębia i schorzeniami jamy ustnej.